جرایم علیه اشخاص در قدم اول به دو دسته تقسیم می شود:
1ـ جرایم علیه تمامیت جسمانی
2ـ جرایم علیه تمامیت معنوی
در بحث جرایم علیه تمامیت معنوی ، تغییر چندانی در قانون فعلی نمی بینیم . چون اصل مطالب که عبارتند از توهین و افترا ، در قانون تعزیرات ذکر شده که دست نخورده باقیمانده ، اما مباحث مربوط به قذف ، که تغییر کمتری کرده ، لذا لازم است که مسایل مربوط به قذف را مجدداً خدمت دوستان بازنگری و بازبینی کنم . اما سایر مطالب شماره موادش تغییر پیدا کرده که مفصل عنوان میکنم .
جرایم علیه اشخاص
جرایم علیه اشخاص اصولاً در فقه به آن جنایات هم می گویند . لذا اگر ما در جایی از قانون مجازات اسلامی دیدیم صحبت از جنایات شده بود ، منظور جرایم علیه اشخاص است ، اون مواردی که خون و خونریزی داره . این میشه جنایات علیه اشخاص
پیش از انقلاب جنایات یک درجه از جرایم بود . به جرایمی که مستوجب مجازاتهای سنگین بودند.
مثلاً اعدام .
حبس های طویل المدت .
جنایات در حقوق بین الملل ، جنایات ترجمه واژه فلونی هست یعنی به جرایم بزرگ گفته می شود اما وقتی وارد حقوق داخلی می شویم منظور از جنایات ، جرایم علیه تمامیت جسمانی هست .
مهمترین نوع جنایات،قتل هست .
قتل از نظر قانونی بر طبق ماده 289 قانون مجازات اسلامی به سه دسته تقسیم میشوند : قتل عمدی ،شبه عمدی و خطای محض .
ماده 289 - جنایت بر نفس، عضو و منفعت بر سه قسم عمدی، شبه عمدی و خطای محض است.
البته ماده 289 گفته جنایات بر نفس، عضو و منفعت که قتل یکی از این موارد است . سابقاً در ماده 204 از قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1375 گفته می شد : قتل به سه دسته تقسیم می شود : : قتل عمدی ، قتل شبه عمدی و خطایی . اما اینجا یه مقدار تفاوتهایی پیدا کرده است . اما انکه امروز می خواهم برای شما صحبت کنم ابتدا قتل عمدی است .
قتل عمدی دارای سه عنصراست به عبارتی درسه عنصرموردبررسی قرارمی گیرد : عنصرقانونی،عنصرمادی،عنصرمعنوی
عنصرقانونی
ـ عنصر قانونی این جرم ، سابقاً می گفتیم ماده204 و 205 از قانون مجازات اسلامی و صراحت داشت ، می گفت قتل عمدی این است ومجازاتش هم این است .
ـ اما در قانون جدید متاسفانه قانونگذار به آن کیفیت عمل نکرده یعنی در ماده 290 قانون مجازات اسلامی جدید که قطعاً جزئی از عنصر قانونی جرم قتل عمدیست مطالبی رو بیان کرده که سابقاً در ماده 206 بود ، در مواد پراکنده ما باید متوجه بشویم که مجازات اصلی این جرم قصاصه .
ـ علی ایحال عنصر قانونی این جرم ماده 290قانون مجازات اسلامی و مواد 301 همین قانون به بعد می باشد بخصوص ماده 304 که مستقیماً اشاره داره به امر قصاص در جنایت عمدی .
ـ ماده290 - جنایتدرمواردزیرعمدیمحسوبمی شود:
الف- هرگاه مرتکب با انجام کاری قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد و درعمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن واقع شود، خواه کار ارتکابی نوعاً موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن بشود، خواه نشود.
ب- هرگاه مرتکب، عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، میگردد، هرچند قصد ارتکاب آن جنایت و نظیرآن را نداشته باشد ولی آگاه و متوجه بوده که آن کار نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن میشود.
پ- هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و کاری را هم که انجام داده است، نسبت به افراد متعارف نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، نمی شود لکن درخصوص مجنی علیه، به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر و یا به علت وضعیت خاص مکانی یا زمانی نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن می شود مشروط بر آنکه مرتکب به وضعیت نامتعارف مجنی علیه یا وضعیت خاص مکانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد.
ت- هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد، بدون آنکه فرد یا جمع معینی مقصود وی باشد، و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن، واقع شود، مانند اینکه در اماکن عمومی بمب گذاری کند.
تبصره 1- در بند(ب) عدم آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات گردد و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی است مگر جنایت واقع شده فقط به علت حساسیت زیاد موضع آسیب، واقع شده باشد و حساسیت زیاد موضع آسیب نیز غالباً شناخته شده نباشد که در این صورت آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی شود.
تبصره 2 در بند(پ) باید آگاهی و توجه مرتکب به اینکه کار نوعاً نسبت به مجنی علیه ، موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن می شود ثابت گردد و درصورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی شود.
اماعنصرقانونی : عنصر قانونی اون متن قانون و یا اون ماده قانونیه که در آن ممنوعیت عمل یا برقراری تکلیف تصریح می شودو ضمانت اجرای کیفری در آن خصوص بیان می شود . این میشه عنصر قانونی .
از آنجائیکه ما قائل هستیم که قانونگذار ما اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها را پذیرفته لذا عنصر قانونی همواره باید احراز بشه وبی نهایت مهمه . انشالله روزی که شما وکیل شدید باید بسیار دقت کنید در نوشتن لایحه دفاعیه تان و یا در مطالعه دادنامه ، که اگر حکم صادر شده ، قاضی به کدام ماده استناد کرده ، و یا شما باید به چه موادی استناد کنید اینها همه ناظر به عنصر قانونی است در حقوق جزای ماهوی .
عنصرقانونی درقدم اول تقسیم بندیهای خاص خودش راداردازجمله اینکه به دودسته تقسیم میشه :
عنصرقانونی ساده وعنصرقانونی مرکب
عنصرقانونی ساده یعنی: حکم و ضمانت اجرا هر دو حسب مورد در یک ماده قانونی ذکر شده باشه . مثل ماده608 از قانون تعزیرات که حکم و ضمانت اجرا هر دو در یک ماده قانونی ذکر شده است .
عنصر قانونی مرکب : اونیه که حکم و ضمانت اجرا حسب مورد در بیش از یک ماده قانونی ذکر شده باشه و قاضی در صدور حکم خودش ناگزیر است در حکمش به بیش از یک ماده استناد کنه .
مثال
قتل عمد
از یک سوی باید به ماده 304 استناد کنه از سوی دیگه باید به ماده 290 استناد کنه و این دو ماده می بایست در کنار هم باشند . به این میگن عنصر قانونی مرکب .
ماده 304 - جنایت عمدی نسبت به نابالغ ، موجب قصاص است.
دوستان من باید توجه داشته باشند که هرجا کلمه مرکب را دیدند چند معنی در ذهنشان به وجود بیاد یکی عنصر قانونی مرکب که دیگری عنصر مادی مرکب است.
بعضی از جرایم هستند که رفتار اجرایی شان بیش از یک کار است و الزاماً فقط یک کار نباید انجام شود بلکه بیش از یک کار باید انجام شود .
مثال کلاهبرداری
عبارت است از متوصل شدن به وسایل متقلبانه و بردن مال غیر . یعنی الزاماً :1 توصل به وسایل متقلبانه2 فریب صاحب مال 3 اخذ مال 4 بردن مال چند تا کار باید صورت بگیره تا عمل بشه کلاهبرداری . رفتار اجرایی آن یک عمل نیست.
یا به اعتقاد بنده
سرقت : عبارت است از ربودن مال متعلق به دیگری . که بنده معتقدم همین سرقت شامل دو عمل است 1 وضع ید 2جابجایی مال . یعنی فرد باید حتماً دو تا کارانجام بدهد وگرنه جرم سرقتش جرم کاملی نخواهد بود . به اینها میگن عنصر مادی مرکب .
ـ از این منظر اگر بخواهیم جرم قتل را بررسی کنیم ، قتل جرم ساده است . یک کار بیشتر نیست .
مثال
ـ کلنگ را برداریم و میزنیم سر دوستمون تمام ، یک کار کردیم .
ـ رفیق مونو از برج میلاد میاندازیم پایین تمام . هولش میدیم اول داد میزنه بعدش دیگه داد نمی زنه یک کار انجام دادیم.
ـ حالا اگه جرم کلاهبرداری را نگاه کنیم ، کلاهبرداری از نظر عنصر قانونی جرمی ساده است ، چون حکم و ضمانت اجرا هر دو در ماده یک قانون تشدید مجازات کلاهبرداری ذکر شده .
اما
قتل مرکب است . دقت کنید از دیدگاه های مختلف جرایم تقسیم بندی های مختلفی
داریم . علاوه بر اینها یک چیز دیگری هست بنام جرم مرکب
جرم مرکب عبارت است از اینکه یک جرم عمومی را با انگیزه های سیاسی انجام داده باشد.
مثال
ـ ترور یک شخصیت سیاسی ، ترور یک فرد قتل عمد است. حالا کار نداریم اونی که کشته شده آدم خوبی بوده یا نه ، ولی یک انسان زنده بود . بی نظیر بوتو کشته شد .
ـ چهارشنبه سوری مردم می خواهند آتش بازی کنند ، چی آتش بزنیم ؟ سطل آشغال میکشند وسط توی آن بنزین میرزند و سطل آشغال رو آتیش میزنند ، می خندند ، و بوی گند همه جا رو بر می داره ، این شده تخریب اموال دولتی . اما اگر به نشانه اعتراض سیاسی اون سطل رو آتیش زد این جرم ، جرم مرکب محسوب میشه ، بنابر این جرم مرکب یک جرم عمومی است که با انگیزه سیاسی انجام میشه.
جرم مرتبط: اون جرمی است که از منافع مادی یک جرم در ارتکاب جرم دیگری فرد سوء استفاده می نماید .
مثال
ـ رانت خوردن جرم است. رانت خوردن یعنی سوء استفاده از اطلاعات اقتصادی . این حرام است این جرم است .
ـ رانت رو میخوری می خوری ... از پولش برای قاچاق کالا سوء استفاده می کنی . هر دو مورد جرم است ، به این جرم می گویند جرم مرتبط . لذا این مباحث مربوط میشه مباحث عنصر قانونی قتل عمدی .
